In het Spaanstalige boek ‘No regresar al pasado’, oftewel ‘Niet terug naar het verleden’, vertellen 47 voor het merendeel indiaanse Guatemalteekse boerenvrouwen, overlevenden van de burgeroorlog in Guatemala in de jaren ’80, hun levensgeschiedenis.

De verhalen beginnen in 1924, geboortejaar van de oudste vrouw, en eindigen in 1999, jaar dat de interviews zijn afgenomen. Het zijn verhalen over migratie vanwege armoede op zoek naar werk en eigen grond, over oorlogsgeweld en ballingschap in Mexico en over het verlangen naar huis en terugkeer naar Guatemala. De vrouwen vertellen over het dagelijks leven en over hun relaties met de hen omringende wereld. De genderrelaties zijn alom aanwezig.

Het boek is gebaseerd op diepgaande interviews met 47 vrouwen die nauwgezet zijn uitgeschreven en bewerkt tot één gezamenlijke geschiedenis. Het boek behoort hiermee tot de traditie van de ‘orale geschiedenis’.

Het boek is tot stand gekomen op verzoek van de Nationale Guatemalteekse Vrouwenassociatie Ixmucané. Vóór de terugkeer naar Guatemala zeiden de vrouwen, ‘we willen terug naar Guatemala, maar niet terug naar het verleden’. Daarmee maken ze duidelijk dat ze niet alleen niet terug willen naar de oorlog, maar ook niet naar hun ondergeschikte positie van toen, zonder rechten en inspraak en zonder toegang tot informatie en sociale voorzieningen. Het doel is om hun bijzondere emancipatieproces vast te leggen en kenbaar te maken. Er wordt hiermee ook zin en erkenning geven aan het leven en de moed van deze en vele andere Guatemalteekse boerenvrouwen.

‘Het is ons recht als overlevenden dat onze geschiedenis wordt vastgelegd. Het zal blijven bestaan als historisch materiaal voor onze kinderen. Er komt een dag dat we zullen sterven, maar ons voorbeeld en onze sporen zullen blijven bestaan.’

María Teresa Aguilar, Guatemalteekse indiaanse boerenleidster